Odpowiedzialność członka zarządu za weksel

Drogi Czytelniku!

To będzie jeden z moich ulubionych postów, bo z zagadnień które dawno, dawno temu były przedmiotem mojej pracy magisterskiej. Obroniłam ją w Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Wrocławskiego 1998 r. ☺

Niewątpliwie, jako członkowie Zarządu zawieramy wiele umów. Jak je zabezpieczać najlepiej dla naszej spółki będę jeszcze nie raz pisała.

Dziś o tym, na co trzeba zwrócić uwagę, aby zmniejszyć lub wyeliminować ryzyko odpowiedzialności majątkiem osobistym za weksel podpisany przez nas – jak sądziliśmy – w imieniu firmy.

Zdarzyła się bowiem taka sytuacja, że Prezes Zarządu zawierając umowę został poproszony przez drugą stronę o podpisanie weksla jako zabezpieczenia tej umowy.

***

UWAGA: Zamiast czytać, możesz słuchać w moim podkaście:

***

Zgodził się. Podpisał weksel w prawym, dolnym rogu swoim podpisem zwykle używanym i opatrzył pieczątką firmową. Kontrahent jednak poprosił, aby Prezes podpisał się też obok czytelnie – Prezes to uczynił.

Czy dobrze zrobił? – na to pytanie odpowiem na końcu postu.

Czym jest weksel?

Weksel jest fantastycznym sposobem zabezpieczenia umowy. Pod warunkiem, że potencjalnym dłużnikiem jest podmiot, który ma majątek. Weksel to to rodzaj papieru wartościowego. Stanowi zabezpieczenie umowy zawartej pomiędzy stronami.

Należy pamiętać, że weksel in blanco stanowi zabezpieczenie majątkiem osobistym dłużnika – teraźniejszym i przyszłym. Zatem,  wierzyciel ma do dyspozycji cały majątek dłużnika zarówno ruchomości, jak i nieruchomości.

Jeśli jednak przedsiębiorca wie lub spodziewa się, że jego kontrahent nie ma majątku, to powinien sięgać do innych zabezpieczeń (np. gwarancji, poręczeń).

Gdyż weksel przy braku aktywów dłużnika, może okazać się nieskutecznym zabezpieczeniem. Weksel nie jest zatem dla każdej transakcji.

Weksel – kiedy go używamy?

Ustawa Prawo wekslowe pochodzi z 1936 roku i uchodzi za jedną z najlepszych ustaw w naszym ustawodawstwie. Była zmieniana w niewielkim zakresie.

Ustawodawca przedwojenny bardzo skrupulatnie uregulował całe postępowanie z wekslami. Weksel jest jednym z najbardziej rygorystycznych dokumentów. Dlatego, że każdy jego element ma swoje miejsce, które nie może być zmieniane przez strony.

Bezwzględnie wierzyciele winni przede wszystkim zadbać, aby ich potencjalni dłużnicy wekslowi podpisali się w odpowiednim miejscu oraz w odpowiedni sposób.

Obecnie, dla ważności weksla nie wymaga się, aby został wypełniony na jakimś szczególnym formularzu.

Weksel może być nawet sporządzony na kartce papieru wyrwanej z zeszytu lub na restauracyjnej serwetce. Nie ma to znaczenia dla ważności weksla.

Warunkiem odpowiedzialności wekslowej dłużników wekslowych jest złożenie własnoręcznego podpisu na wekslu. Na wekslach trzeba się zatem znać, aby je stosować.

Kto podpisuje weksel w przypadku osób fizycznych?

Podpis na wekslu złożony w prawnym dolnym roku oznacza: „ja przyrzekam, że zapłacę”. Dlatego wierzyciele powinni się kierować następującymi zasadami przy podpisywaniu weksli przez swoich kontrahentów:

….. ….. …., dnia ….. ….. ….. ….. r. Na ….. ….. ….. ….. ….. ….. …. …..

Dnia zapłać (1) ….. ….. ….. ….. .. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. …

bez protestu za ten sola weksel na zlecenie …… ….. ….. ….. …..

sumę ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. złotych.

Płatny ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. …..

(2) ….. ….. ….. ….. ….. ….. …..

(1) Należy pamiętać, aby dostosować treść przyrzeczenia zapłaty do konkretnej osoby. Na przykład jeżeli wystawcą weksla jest jedna osoba to należy uzupełnić rdzeń „ zapłac” końcówką fleksyjną „ –ę’. Natomiast jeśli weksel wystawia kilka osób lub osoba prawna dodajemy „ – imy”. Podobnie należy dostosować wyraz „poręczam” w przypadku złożenia podpisów przez poręczycieli.

Kto podpisuje weksel w przypadku osób prawnych?

(2) Miejsce na złożenie podpisu przez Wystawcę weksla, który powinien zostać złożony  zgodnie z niżej wymienionymi zasadami:

a) w przypadku  osób fizycznych, Wystawca weksla: 

1. • składa czytelny podpis (imię i nazwisko) w prawym dolnym pustym polu weksla,
   • zamieszcza pod podpisem numer PESEL.

b) w przypadku osób prawnych, Wystawca weksla:

1. • zamieszcza w prawym pustym polu weksla pieczątkę firmową podmiotu, której treść jest zgodna z nazwą wynikającą z właściwego rejestru, tj. z KRS -u,
   • oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań wekslowych, w imieniu tego podmiotu składają swoje podpisy (podpisy mogą być złożone pod pieczątkami imiennymi),

c) Nadto, weksel powinien być podpisany w obecności wierzyciela. Tylko w takiej sytuacji wierzyciel ma pewność, że podpis złożył jego kontrahent a nie inna osoba. Na przykład celowa poproszona o podpisanie się na wekslu.

Weksel – co to? Rodzaje weksli i ich charakterystyka

Jest kilka cech zabezpieczenia przez weksel które dają mu przewagę nad innymi zabezpieczeniami w naszym prawie, przede wszystkim:

• bezwarunkowy charakter

Dłużnik przyjmuje na siebie przede wszystkim  bezwarunkową odpowiedzialność za to, że zapłaci sumę wymienioną na wekslu. Jest to odpowiedzialność niezależna od spełnienia jakichkolwiek warunków.

• samodzielność

Zobowiązanie wekslowe każdej z podpisanych na wekslu osób wynika z tego, że dana osoba złożyła na wekslu swój podpis. Zobowiązanie to jest niezależne od zobowiązania innych osób podpisanych na wekslu.

• solidarność

Wierzyciel weksla może dochodzić roszczeń – według swego wyboru – przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom podpisanym na wekslu. Bez potrzeby zachowania porządku w jakim się zobowiązali

• abstrakcyjność

Zobowiązanie wekslowe „odrywa się” od  sytuacji gospodarczej w związku z którą został wystawiony i wręczony weksel. Każdy kto złożył swój podpis na wekslu, musi się liczyć z tym, że może być zobowiązany do zapłaty. Nawet wtedy gdy okaże się, że umowa w oparciu o którą weksel wystawiono jest nieważna!

Odpowiedzialność poręczyciela wekslowego a sytuacja prawna spółki-wystawcy weksla

Dlaczego poręczenie wekslowe może okazać się atrakcyjniejsze od cywilnego?

Poręczenie wekslowe tzw. aval udziela się w bardzo prosty i szybki sposób. Tj. poprzez złożenie podpisu przez poręczyciela na przedniej stronie weksla w okolicy podpisu wystawcy czyli dłużnika.

Poręczenie może być też udzielone na odwrocie weksla ale łącznie ze słowem „ręczę”, „poręczam”, „gwarantuję”, „aval’, „per aval” lub innym równoważnym wskazującym na poręczenie oraz podpisanie go przez poręczyciela

Jeżeli poręczenie udzielane jest tylko co do części sumy wekslowej, musi być to na wekslu wyraźnie wskazane.

Jest kilka istotnych różnic pomiędzy poręczeniem wg. prawa cywilnego a poręczeniem wekslowym, które sprawiają, że awal może okazać się atrakcyjniejszy od poręczenia cywilnego, oto niektóre z nich:

• Aval jest ważny choćby zobowiązanie wekslowe było nieważne, a poręczenie cywilne może istnieć tylko wtedy, gdy dług powstał na podstawie ważnej  umowy.
• Avalista zawsze odpowiada jak dłużnik solidarny a poręczyciel cywilny odpowiada jak współdłużnik solidarny jedynie w braku odmiennego zastrzeżenia.
• Aval nie wymaga określenia górnej kwoty, do której ponosi odpowiedzialność avalista, gdy tymczasem poręczenie jest możliwe tylko do wysokości z góry oznaczonej.

Jeżeli weksel został wystawiony prawidłowo, poręczyciel nie będzie mógł się uchylić od odpowiedzialności. Warto również powołać się na art. 47 Prawa wekslowego, który stanowi, że wystawca weksla i poręczyciel odpowiadają za należność wynikającą z weksla w sposób solidarny. 

Odpowiedzialność członka Zarządu za zobowiązanie wekslowe

Każdy członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy, o czym pisałam tutaj>>

Zatem, odpowiedzialność za podpisanie weksla uzależniona jest od tego, czy uda się udowodnić winę. Jeżeli nie można jej wykazać, to odpowiedzialności nie ponosimy (art. 293 k.s.h.).

Tak więc sam fakt podpisania weksla na zabezpieczenie jakiejś transakcji nie oznacza, że członek zarządu odpowiada wobec spółki.

Zgoda wspólników na podpisanie weksla

Oto, rady dla Ciebie, jak podpisać weksel w imieniu spółki:

1. Zarządzając spółką z o. o. sprawdzamy zapisy umowy spółki z o.o. abyśmy wiedzieli do jakiej wysokości możemy zaciągnąć zobowiązanie wekslowe, bez niczyjej zgody.

Zgodnie z art. 230 k.s.h.: “Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników”.

Chyba, że tą regułę wyłącza umowa spółki. Jeżeli członek Zarządu zaciągnął zobowiązanie o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego bez uchwały wspólników, to samo zobowiązanie jest ważne. Ale brak uchwały wspólników otwiera możliwość skierowania przeciwko członkowi zarządu roszczenia o odszkodowanie.

Interpretacja Sądu Najwyższego

WAŻNE: Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu   z dnia  19 kwietnia 2011  r., sygn. akt  I ACa 269/11:

Ustawodawca zdecydował się „zdjąć” z barków kontrahentów spółek sankcję bezwzględnej nieważności czynności prawnych zdziałanych z naruszeniem regulacji zawartej w art. 230 k.s.h. Przyjęta została zasada, że przepisu art. 17 § 1 k.s.h. nie stosuje się, czyli kontrahenci spółek nie będą ponosili negatywnych skutków braku podejmowanych w spółkach uchwał. Obecne jednoznaczne brzmienie art. 230 k.s.h. powoduje, że jego stosowanie odnosi się jedynie do skutków wewnętrznych spółki. Tego typu zmiana stanowi bezsprzecznie wzmocnienie bezpieczeństwa i pewności obrotu.

WYJĄTEK: spółki jednoosobowe, w których wspólnik jest też jedynym członkiem zarządu. Tak: wyrok  z dnia  28 maja 2015  r., sygn akt III CSK 290/14:

W świetle celu uregulowania zawartego w art. 230 k.s.h., którym jest ochrona wspólników i spółki przed nieodpowiedzialnymi działaniami członków zarządu, nie ma uzasadnienia stosowania art. 230 k.s.h. do spółek jednoosobowych, w których wspólnik jest też jedynym członkiem zarządu, gdyż jego czynności mogą szkodzić tylko jemu.

Jak wypełnić weksel?

2. Należy złożyć podpis przy pieczątce firmowej spółki. Podpis osoby prawnej na wekslu musi bowiem zawierać obok własnoręcznego podpisu osoby która w imieniu tej osoby wystawiła weksel. Pełne dane firmy tej osoby prawnej, albo skróconą jej wersję ujawniona w KRS, albo w końcu nazwę finezyjną i oznaczenie numeru pod którym osoba ta została zarejestrowana w KRS. Umożliwi to ustalenie jej formy organizacyjnoprawnej.

WAŻNE: Wyrok z dnia  2 marca 2016  r., sygn. akt  OSNC 2017/2/22:  

Złożenie przez osoby fizyczne podpisów na wekslu przy pieczęci firmowej osoby prawnej stanowi dostateczny przejaw działania tych osób w imieniu zastępowanej osoby prawnej.

Oznaczenie nazwy firmy nie musi być napisane własnoręcznie. Może być wyciśnięte stemplem (praktyka ta jest powszechnie stosowana), napisane maszynowo, wydrukowane lub w inny sposób odwzorowane na wekslu.

Podpisy na wekslu

Własnoręczne muszą być zatem tylko podpisy osób umocowanych do podpisywania weksli w imieniu osoby prawnej. W przypadku osób prawnych podpisy ich przedstawicieli powinny być złożone przy stemplu firmowym (oznaczeniem nazwy firmy).

Wymogi te są niezbędne, gdyż z weksla obligatoryjnie i jednoznacznie musi wynikać, kto jest zobowiązany do zapłaty weksla.

Nie zobowiązuje wekslowo osoby reprezentowanej podpisanie weksla przez osoby wchodzące w skład organu osoby prawnej bez nazwy firmy w imieniu której osoby te działają, albo w brzmieniu odmiennym od tej nazwy.

Członkowie zarządu w spółce z o.o. jako zabezpieczenie zapłaty wierzytelności podpisali weksel. Użyto firmowych pieczęci członków zarządu. Czy członkowie zarządu mogą odpowiadać za podpisanie weksla?

3. Należy unikać składania dodatkowo własnego podpisu obok podpisu złożonego wraz z pieczątką spółką. Aby nie było ryzyka uznania tego podpisu za poręczenie. Oznaczałoby, że członek Zarządu będzie ponosił odpowiedzialność majątkiem osobistym!

Zapraszam do obejrzenia mojego szkolenia na temat odpowiedzialności członka zarządu za weksel. Szkolenie to znajdą Państwo tutaj.

Zapraszam Cię na szkolenia VOD, w tym:

• Jakie pytania zadać przed powołaniem do zarządu?
• Odpowiedzialność członka zarządu od powołania do odwołania
• Rezygnacja członka zarządu
• Odwołanie członka zarządu 
• Absolutorium fakty i mity 
• Odpowiedzialność prokurenta 
• Odpowiedzialność wekslowa członka zarządu 

Pozostańmy w kontakcie:

• Linkedin Monika Drab
• Facebook – Monika Drab Kancelaria Prawna M.D. Legal Solutions 
• X – @DrabMonika42442

Zapraszam na zakupy po wzory dokumentów przydatne członkom zarządu:

• Uchwała w przedmiocie powołania członka zarządu spółki z o.o. i spółki akcyjnej
• Umowa z prokurentem wraz z uchwałą o powołaniu prokurenta
• Wzory Rezygnacji z funkcji członka zarządu wzór – w 5 wariantach
• Kontrakt menedżerski 
• Regulamin Zarządu w wersji polskiej i angielskiej

Monika Drab
radca prawny

***

Podcastu Prawne Sekrety Zarządów Spółek możesz słuchać również na YouTube:

***

E-book: Mobbing w pracy – Co dalej?

Dowiedz się co zrobić, gdy jesteś mobbingowana/y!

Polecamy tą publikację, jeśli:

• Ty lub osoba z Twojego otoczenia jest mobbingowana.
• Ale nie wiecie co zrobić dalej, jak się bronić, jak walczyć?
• Chcecie dochodzić zapłaty za swoje szkody i krzywdy [Czytaj dalej…]