Drogi Czytelniku, w trakcie szkoleń, które prowadzę dla członków Zarządu, często słyszę od uczestników pytanie:
Ile czasu mają zwykle wierzyciele na efektywne pociągnięcie nas do odpowiedzialności, w przypadku gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a my nie wykażemy okoliczności, które uwolnią nas od tej odpowiedzialności?
Odpowiedzialność członka zarządu ile trwa?
Kwestia przedawnienia roszczeń wierzycieli wobec członków Zarządu jest szczególnie istotna, bowiem członek Zarządu podnosząc w procesie zarzut przedawnienia roszczeń może uwolnić się od ciążącej na nim odpowiedzialności. O ile zarzut ten będzie zasadny.
Pamiętać należy o zgłoszeniu zarzutu przedawnienia przed Sądem w piśmie procesowym lud do protokołu rozprawy.
Zarzut przedawnienia tego rodzaju roszczeń nie jest brany przez Sąd z urzędu. Co oznacza, że bez podniesienia tego zarzutu przez członka Zarządu nie będzie on w ogóle uwzględniony przez Sąd. Przyjrzyjmy się zatem bliżej kwestii przedawnienia roszczeń.
Odpowiedzialność członka zarządu ile trwa – Zapłata za długi spółki
Jak już wiesz, odpowiedzialność członków Zarządu za długi spółki reguluje art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z tym artykułem w przypadku bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce członkowie Zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Kodeks spółek handlowych daje jednak możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności.
Członek Zarządu zobowiązany jest w takiej sytuacji wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości. Lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Albo w postępowaniu o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Uwolnić się od odpowiedzialności można również poprzez wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka Zarządu. Albo, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Dodatkowo Kodeks spółek handlowych określa, że członkowie Zarządu nie poniosą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy. Albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
Jak się konkretnie chronić i bronić opowiadam na szkoleniu VOD Odpowiedzialność członka zarządu od powołania do odwołania.
Jaki jest termin przedawnienia roszczeń wierzyciela?
Odpowiedzialność członka Zarządu za długi spółki ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej, która swoje źródło ma w czynie niedozwolonym. Takie też stanowisko wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, który stwierdził, iż do roszczeń wierzycieli spółki zastosowanie mają przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. wydanej w sprawie o sygn. akt II CZP 72/08 czytamy:
Do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.
Co to oznacza w praktyce?
Termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym określa art. 4421 § 1 Kodeksu cywilnego:
Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Przedawnienie roszczeń wierzycieli spółki wobec członków Zarządu będzie podlegać zatem tym samym regulacjom co roszczenia z czynu niedozwolonego. W związku z tym w świetle wskazanego powyżej przepisu Kodeksu cywilnego roszczenia wierzycieli przeciwko członkom Zarządu będą ulegać przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, z tym zastrzeżeniem, że termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Odpowiedzialność członka zarządu – 20-sto letni termin przedawnienia?
W sytuacjach wyjątkowych do roszczeń opartych na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych może mieć zastosowanie dłuższy, bo 20 – letni termin przedawnienia, dotyczący szkody wynikłej ze zbrodni lub występku. Tak długi okres przedawnienia może mieć zastosowanie w przypadku, gdy zaniechanie członków Zarządu w zakresie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie będzie uznane za występek określony w art. 586 Kodeksu spółek handlowych. Dotyczy on niezgłoszenia wniosku o upadłość.
Odniósł się do tego Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V CSK 441/14
Do przedawnienia roszczeń wierzyciela przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, któremu można przypisać popełnienie przestępstwa przewidzianego w art. 586 k.s.h. Odpowiadającemu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. – ma zastosowanie art. 4421 § 2 k.c.
Sąd Najwyższy we wspomnianym wyroku wskazał również na możliwość dokonania oceny przez sąd cywilny czy doszło do przestępstwa w tym zakresie. W kontekście zastosowania 20-letniego terminu przedawnienia.
W sytuacji gdy nie było prowadzone postępowanie karne lub brak jest prawomocnego wyroku skazującego wydanego w postępowaniu karnym, w którym stwierdzono, by popełniono przestępstwo z art. 586 k.s.h. Sąd w postępowaniu cywilnym jest uprawniony do samodzielnego ocenienia, czy zachowanie sprawcy (osoby odpowiedzialnej) stanowiło przestępstwo; odnosi się to zwłaszcza do potrzeby takiego ustalenia ze względu na zarzut przedawnienia roszczeń według art. 4421 k.c. Dokonując oceny przez sąd cywilny, czy określone zachowanie członka zarządu spółki handlowej jest przestępstwem z art. 586 k.s.h. winno się uwzględnić przepisy prawa karnego materialnego, w tym dotyczące zamiaru sprawcy, rodzaju winy i jej stopnia.
Jak należy liczyć termin przedawnienia?
W odniesieniu do odpowiedzialności członków Zarządu bieg terminu przedawnienia rozpocznie się od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się o bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.
W tej kwestii również wypowiedział się Sąd Najwyższy wskazując w wyroku z dnia 18 lutego 2015 r. wydanego w sprawie o sygn. akt I CSK 9/14, że:
W przypadku roszczeń wynikających z art. 299 k.s.h. bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się o bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce. Świadomość tego stanu rzeczy nie musi łączyć się wyłącznie z doręczeniem postanowienia komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu jej bezskuteczności. Może ona wynikać z każdego dowodu wskazującego na to, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie zobowiązania dochodzonego w drodze powództwa z art. 299 k.s.h.
Przy zastosowaniu 20 letniego terminu przedawnienia będzie się on liczył do dnia popełnienia występku bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Należy dodatkowo zwrócić uwagę na zmianę przepisów Kodeksu cywilnego w zakresie liczenia terminu przedawnienia, które obowiązują od 9 lipca 2018 r. Do art. 118 Kodeksu cywilnego, ustanawiającego ogólne okresy terminu przedawnienia, dodano zdanie, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata. Tym samym termin przedawnienia roszczeń ulegnie wydłużeniu.
Zgodnie z obowiązującą wcześniej regułą, jeżeli roszczenie powstało i stało się wymagalne np. w dniu 1 czerwca 2018 r., to ulegnie przedawnieniu z upływem 1 czerwca 2021 r. Przy uwzględnieniu nowej zasady termin przedawnienia zawsze będzie przypadał na ostatni dzień roku kalendarzowego.
Niezależnie od tego np. czy „równe” 3 lata terminu przedawnienia przypadałyby w I czy w III kwartale roku. Co jednak istotne, nowa zasada nie będzie miała zastosowania do roszczeń opartych na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Które stały się wymagalne przed 9 lipca 2018 r. – do tych roszczeń termin przedawnienia nie ulegnie zmianie.
Sposoby uwolnienia się od odpowiedzialności przez członków zarządu
Głównym sposobem na zminimalizowanie ryzyka w zarządzie jest działanie zgodnie z prawem oraz umową lub statutem spółki. 😊
Problem jednak jest taki, że członkowie zarządu nie zawsze znają wszystkie przepisy prawa, a często umowę spółki czy statut tez nie traktują jako lekturę obowiązkową. Dlatego też na swoich szkoleniach podaję konkretne sposoby na zabezpieczenie swojej pozycji w zarządzie, szczególnie, gdy nie czujemy się komfortowo jeśli chodzi o znajomość całego obowiązkowego pakietu przepisów prawa.
Niezależnie jednak od odpowiedzialności za decyzję w spółce, istnieje ryzyko odpowiedzialności w sytuacji, gdy spółka – mówiąc potocznie – popadnie w długi albo jej płynność zostanie zaburzona.
W takich sytuacjach nie wystarczy znać przepisy prawa. Konieczne jest podjęcie natychmiastowych kroków. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przepis art. 299 kodeksu spółek handlowych rzuca członkom zarządów koło ratunkowe, wskazując:
Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania spółki jeżeli:
1. wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
2. albo, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy (np. został pozbawiony realnego wpływu na prowadzenie spraw spółki),
3. albo, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
W praktyce, szczególnie trudna, a zarazem ciekawa jest przesłanka trzecia. Może się zdarzyć, że pomimo tego, że członkowie zarządu nie zgłosili wniosku o ogłoszenie upadłości to i tak wierzyciel nie poniósł szkody. Innymi słowy, nawet gdyby złożyli taki wniosek to i tak wierzyciel nie uzyskałby od spółki zapłaty ponieważ nie było żadnego majątku ani środków na zapłatę.
Wykazanie tej przesłanki wymaga jednak od członków zarządu przygotowania odpowiedniego materiału dowodowego w postaci dokumentów finansowych.
Odpowiedzialność członków zarządu po zakończeniu pełnienia funkcji
Odpowiedzialność członków zarządu nie kończy się wraz z momentem zakończenia pełnienia przez nich funkcji. Dotyczy to zobowiązań, które powstały w okresie sprawowania przez niego funkcji, nawet jeśli ich wymagalność nastąpiła później.
Członek zarządu nie odpowiada jednak za działania podjęte przez następców po zakończeniu pełnienia funkcji (odwołania, rezygnacji lub wygaśnięcia mandatu), nawet jeśli formalnie nie został wykreślony z KRS.
Aby zmniejszyć ryzyko problemów członka zarządu po zakończeniu pełnienia funkcji, warto wcześniej podjąć odpowiednie działania, które pomogą zgromadzić i uporządkować sprawy przez siebie prowadzone. Mogą to być m.in.:
- Sprawdzenie zadłużenia wobec kontrahentów, ZUS, urzędu skarbowego.
- Zgromadzenie dokumentacji – uchwały, dowody na sytuację finansowa spółki, w jakiej się ją zostawia. .
Odpowiedzialność osobista członków zarządu całym ich majątkiem prywatnym
W sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna, członkowie zarządu ponoszą osobistą odpowiedzialność za jej zobowiązania. Wierzyciele mogą dochodzić swoich należności z prywatnego majątku członków zarządu: dotyczy to zarówno majątku nabytego przed objęciem funkcji, jak i w jej trakcie.
Co więcej, taka odpowiedzialność jest solidarna, co oznacza, że każdy z członków zarządu może być zobowiązany do spłaty całości długu spółki.
Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe po zakończeniu pełnienia funkcji członka zarządu
Członkowie zarządu po zakończeniu pełnienia funkcji odpowiadają własnym majątkiem za zaległości podatkowe spółki. Odpowiedzialność ta dotyczy zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich funkcji lub w wyniku zdarzeń mających miejsce w okresie ich urzędowania ( np. błędy w składaniu deklaracji podatkowych).
Najpierw egzekucja z majątku spółki, następnie z majątku członka zarządu
Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki opiera się na hierarchii egzekucji.
Najpierw organy skarbowe lub wierzyciele próbują odzyskać należności z majątku spółki: z kont bankowych, nieruchomości, innych aktywów.
Gdy ta egzekucja okaże się bezskuteczna – firma nie ma odpowiednich aktywów lub prowadzenie egzekucji nie przynosi rezultatów – odpowiedzialność może przenieść się na członka zarządu. To oznacza, że wierzyciele mogą domagać się zapłaty z jego prywatnych środków (wynagrodzenia, oszczędności, sprzedaży nieruchomości).
Monika Drab
radca prawny
Zdjęcie w poście pochodzi z Unsplash
***
Jeśli nie masz czasu w terminie szkolenia „na żywo”, to zapraszam Cię na szkolenia VOD, w tym:
- Jakie pytania zadać przed powołaniem do zarządu?
- Odpowiedzialność członka zarządu od powołania do odwołania
- Rezygnacja członka zarządu
- Odwołanie członka zarządu
- Absolutorium fakty i mity
- Odpowiedzialność prokurenta
- Odpowiedzialność wekslowa członka zarządu
Pozostańmy w kontakcie:
- Linkedin Monika Drab
- Facebook – Monika Drab Kancelaria Prawna M.D. Legal Solutions
- X – @DrabMonika42442
Zapraszam na zakupy po wzory dokumentów przydatne członkom zarządu:
- Uchwała w przedmiocie powołania członka zarządu spółki z o.o. i spółki akcyjnej
- Umowa z prokurentem wraz z uchwałą o powołaniu prokurenta
- Wzory Rezygnacji z funkcji członka zarządu wzór – w 5 wariantach
- Kontrakt menedżerski
- Regulamin Zarządu w wersji polskiej i angielskiej
***
Odwołanie członka zarządu – czyli o tym, jak nie zostać łatwo odwołanym z zarządu!
Zapewne wiesz, że „prezesem się bywa… a nie jest”. Ta funkcja nie jest zwykle dożywotnia. Teza ta znajduje odzwierciedlenie w konkretnych przepisach prawa dotyczących odwołania członka zarządu.
Odwołanie członka zarządu zazwyczaj jest stresujące, ponieważ prowadzi do utraty funkcji, a niejednokrotnie i poduszki finansowej. Odwołania z zarządu obawiają się członkowie zarządu zarówno Ci, którzy wykonują funkcję na podstawie tylko uchwały o powołaniu do zarządu, jak i Ci, którzy posiadają dodatkową umowę.
Odwołanie z zarządu uregulowane jest dla spółki z.o.o w art.,.. [Czytaj dalej…]
